Krzyż Żelazny

General

Krzyż Żelazny (niem. Eisernes Kreuz) - najwyższe niemieckie odznaczenie wojskowe nadawane za męstwo na polu walki, a także za sukcesy dowódcze.

Ustanowione we Wrocławiu 10 marca 1813 przez króla Prus Fryderyka Wilhelma III podczas wojen napoleońskich. Kształt orderu zaprojektował znany niemiecki architekt doby neoklasycyzmu Karl Friedrich Schinkel. Jego kształt nawiązuje do krzyży noszonych na piersiach przez XIV-wiecznych rycerzy niemieckich.

Po pokonaniu Napoleona, na szczycie Bramy Brandenburskiej zamontowano przewiezioną z Paryża rzeźbę przedstawiającą alegorię pokoju. Wieniec laurowy zastąpiono wizerunkiem Krzyża Żelaznego, czyniąc z niej alegorię zwycięstwa.

Żelazny Krzyż wprowadzono do użytku ponownie w czasie wojny francusko-pruskiej w 1870, a następnie w czasie I wojny światowej.

Po ataku na Polskę w 1939 Adolf Hitler ponownie ustanowił Krzyż Żelazny najwyższym odznaczeniem wojskowym Niemiec. W tym czasie zmieniono także jego wygląd dodając na przecięciu ramion krzyża symbol swastyki.

Od 26 lipca 1957 prawo niemieckie zabrania noszenia Krzyży Żelaznych przyznanych w okresie II wojny światowej oraz reguluje kwestię odznaczeń zastępczych nie posiadających znaku swastyki. Powojenne siły zbrojne Niemiec przyjęły stylizowany Krzyż Żelazny za swój symbol.

Od 1813 do 1914

Krzyż Wielki Krzyża Żelaznego (Großkreuz des Eisernen Kreuzes).
Gwiazda Krzyża Żelaznego (Blücherstern). Jedynymi odznaczonymi byli Blücher i Hindenburg.
Krzyż Żelazny I klasy (Eisernes Kreuz I klasse).
Krzyż Żelazny II klasy (Eisernes Kreuz II klasse).

Po 1939

Krzyż Wielki Krzyża Żelaznego (Großkreuz des Eisernen Kreuzes).

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego ze złotymi liśćmi dębu, mieczami i brylantami (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes mit dem Goldenen Eichenlaub mit Schwertern und Brillanten). Jedynym odznaczonym był Oberst Hans-Ulrich Rudel.

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z liśćmi dębu, mieczami i brylantami (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes mit Eichenlaub mit Schwertern und Brillanten). Nadany 27 razy.

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z liśćmi dębu i mieczami (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes mit Eichenlaub und Schwertern). Nadany 159 razy.

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z liśćmi dębu (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes mit Eichenlaub). Nadany 883 razy.

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes). Nadany 7313 razy.

Krzyż Żelazny I klasy (Eisernes Kreuz I klasse).

Krzyż Żelazny II klasy (Eisernes Kreuz II klasse).

Krzyż ze złotymi liśćmi dębu, mieczami i brylantami

Krzyż z liśćmi dębu, mieczami i brylantami

Krzyż z liśćmi dębu i mieczami

Krzyż z liśćmi dębu

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego

Krzyż Żelazny I klasy

Krzyż Żelazny II klasy

Ciekawostki

W okresie I wojny światowej odznaczeni Krzyżem Żelaznym obywatele sojuszniczych Austro-Węgier nosili go na wstążce składanej tak jak w odznaczeniach austro-węgierskich, t.j. w trójkąt.

Krzyż Żelazny II klasy był odznaczeniem nadawanym masowo. W czasie I wojny światowej otrzymało go ok. 5 milionów osób, w czasie II wojny światowej - ok. 2 mln osób.

W czasie powstania warszawskiego ze zdobytych krzyży przez zamocowanie na rewersie monety 1 zł wz. 1929 r. z Kotwicą i datą wybitą na piersi orła wytwarzany był Krzyż Powstania Warszawskiego.